سوء ظن و بدگمانی از دیدگاه قرآن

 سوء ظن و بدگمانی از دیدگاه قرآن 

خدای متعال میفرماید : «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثیراً مِنَ الظَّنِّ ...»(1) یعنی: «اى کسانى که ایمان آوردهاید! از بسیارى از گمانها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمانها گناه است؛ و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید؛ و ...».

 منظور از «بسیاری از گمانها» گمانهاى بد است که نسبت به گمانهاى خوب در میان مردم بیشتر است، لذا از آن تعبیر به (کثیر و زیاد) شده است.(2)

 سوال :
گمان بد و خوب غالبا در اختیار انسان نیست ، بلکه با دیدن یا شنیدن بعضی از حرکات از طرف مقابل بدون اختیار گمان بد در ذهن انسان نسبت به شخصی بوجود میآید . پس چگونه در آیه قرآن از چیزی نهی شده که در اختیار نیست؟
 

پاسخ
منظور از این نهى ، نهى از ترتیب آثار است . یعنى هر گاه گمان بدى نسبت به مسلمانى در ذهن شما پیدا شد ، در عمل کوچکترین اعتنایى به آن نکنید ، طرز رفتار خود را دگرگون نسازید ، و مناسبات خود را با طرف تغییر ندهید . بنا بر این آنچه گناه است ترتیب اثر دادن به گمان بد میباشد.(3)
لذا در حدیثى از پیغمبر گرامى اسلام (صلی الله علیه و آله) میخوانیم که فرمود : «سه چیز است که وجود آن در مؤمن پسندیده نیست ، و راه فرار دارد ، از جمله سوء ظن (و بدگمانی) است که راه فرارش این است که به آن جامه عمل نپوشاند (در زبان و عمل هیچ عکس العملی نشان ندهد)» .(4)

✍منابع: ..............
1- سوره حجرات: آیه 12.
 2 و 3  - تفسیر نمونه، ج22، ص: 182
4 - «ثلاث فى المؤمن لا یستحسن، و له منهن مخرج، فمخرجه من سوء الظن ان لا یحققه».
تفسیر نمونه بنقل از: محجة البیضاء: ج 5، ص 269.